Στη νέα του εποχή αναμένεται να περάσει το φθινόπωρο του 2023 το πρώην στρατόπεδο του Παύλου Μελά με τις εργασίες ανάπλασης να έχουν ξεκινήσει εδώ και έναν περίπου χρόνο.
Ένας χώρος 340 στρεμμάτων που θα μεταμορφωθεί σε Μητροπολιτικό Πάρκο της ευρύτερης Θεσσαλονίκης.
Τον Φεβρουάριο του 2022 ο Δήμος Παύλου Μελά προκήρυξε εκ νέου τον Ανοιχτό Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό για τη διαμόρφωση διακριτών ελεύθερων χώρων στο Μητροπολιτικό Πάρκο.
Ο Διαγωνισμός είχε προκηρυχθεί τον Απρίλιο του 2021, πήραν μέρος 5 έγκυρες συμμετοχές, κηρύχθηκε άγονος με την 22/2022 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής και με την 40/2022 απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής εγκρίθηκε η επανάληψη της διαδικασίας.
Ο Διαγωνισμός αφορούσε στην ανάπλαση τριών διακριτών περιοχών στους ελεύθερους χώρους του Μητροπολιτικού Πάρκου του πρώην στρατοπέδου.
Συγκεκριμένα, η πρώτη περιοχή είναι η «Πλατεία της Μνήμης», που βρίσκεται πλησίον των δύο επιμηκών κτιρίων στρατωνισμού και πρόκειται να αποτελέσει την κεντρική πλατεία του υπό διαμόρφωση πάρκου.
Πρόκειται για μια περιοχή που αποτελεί σήμερα ένα ζωντανό κομμάτι μίας ιστορίας γεμάτη πολέμους, συγκρούσεις, προσφυγιά, διωγμούς και εκτελέσεις.
Η δεύτερη περιοχή, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Θέαμα», βρίσκεται στο βορειότερο τμήμα της έκτασης, στην οποία προγραμματίζεται η εγκατάσταση ενός ήπιου αμφιθεάτρου.
Τέλος, η τρίτη περιοχή, η «Περιπέτεια», βρίσκεται ανατολικά των υφιστάμενων κτιρίων των στρατιωτικών στάβλων και πρόκειται να φιλοξενήσουν χρήσεις δραστηριοτήτων, αναψυχής και δημιουργικής απασχόλησης.
Σήμερα, η parallaxi παρουσιάζει την πρόταση που απέσπασε το πρώτο βραβείο για την κεντρική «Πλατεία της Μνήμης».
Η μελετητική ομάδα αποτελείται από τους αρχιτέκτονες: Σοφοκλή Κωτσόπουλο, Εμμανουήλ Νικηφόρο, Ιορδάνη Σιναμίδη και Ειρήνη Τζηρίνη, με εξωτερικό συνεργάτη τον Λεωνίδα Τσόμπολη.
Η πρόταση συνομιλεί με τα ιστορικά κελύφη, κάτι το οποίο αποτελούσε κεντρικό ζητούμενο.
Οι χαράξεις αξιοποιούν τα στοιχεία των κτιρίων, τόσο για τη δημιουργία διαδρομών και στάσεων, όσο και για τα επιμέρους συνθετικά στοιχεία του χώρου.
Σε αυτή τη βάση με αφορμή τον ρυθμό των ανοιγμάτων επί των όψεων, δημιουργείται ένας κάναβος, από τον οποίο προκύπτει ο σχεδιασμό των επεμβάσεων, ενώ το εξωτερικό περίγραμμα των διαμορφώσεων κλείνει σε σχήμα «Γ» στην αντιδιαμετρική γωνία των κτιρίων, ενοποιώντας και ενισχύοντας την έννοια της πλατείας.
Ένας κεντρικός άξονας κίνησης εκκινεί από το μελλοντικό δημαρχείο και κορυφώνεται στην αντίθετη πλευρά, όπου χωροθετείται ένα νέο γλυπτό-μνημείο. Κατά μήκος των κτιρίων δημιουργούνται ζώνες υδάτινων στοιχείων, ενώ διατηρείται η υφιστάμενη βλάστηση και προτείνονται νέες φυτεύσεις.
Σύμφωνα με την κριτική επιτροπή, η πρόταση είναι ρεαλιστική στην υλοποίησή της και σέβεται το τοπίο και την ιστορικότητα του χώρου.
Οι στόχοι του διαγωνισμού
Στην ανακοίνωσή του τον Φεβρουάριο του 2022 ο Δήμος Παύλου Μελά αναφερόταν εκτενώς στους στόχους του διαγωνισμού, γράφοντας:«Με τον παρόντα αρχιτεκτονικό διαγωνισμό ο δήμος αποσκοπεί στην επιλογή των καλύτερων και πληρέστερων σχεδιαστικών προτάσεων από λειτουργικής, αισθητικής, τεχνικής, οικονομικής και κοινωνικής άποψης, για τη διαμόρφωση των συγκεκριμένων χώρων εντός του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά προκειμένου να προκύψει ένα ολοκληρωμένο αποτέλεσμα υψηλής ποιοτικής στάθμης για τη βέλτιστη υλοποίηση των έργων ανάπλασης του μητροπολιτικού πάρκου.
Οι στόχοι που προβάλλονται στα τεύχη του εν λόγω διαγωνισμού αποτελούν μέρος της γενικότερης στρατηγικής που έχει χαράξει και υιοθετήσει ο Δήμος Παύλου Μελά προς την επίτευξη της αναπτυξιακής παρέμβασης για τη δημιουργία του έργου «Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά». Στο πλαίσιο αυτό ο δήμος έχει προβεί σε μια σειρά ενεργειών για τη διαμόρφωση των κατευθύνσεων σχεδιασμού όπως το στρατηγικό σχέδιο, οι ρυθμιστικές προβλέψεις (Ειδικό Χωρικό Σχέδιο ΜΠΠΜ), το επικοινωνιακό πλάνο και η μελέτη οικονομικής βιωσιμότητας του ΜΠΠΜ, η προώθηση των έργων υλοποίησης Α’ φάσης αξιοποίησης του χώρου κλπ, ενέργειες οι οποίες στο σύνολό τους συγκροτούν το πλαίσιο των δεσμευτικών δεδομένων του παρόντος διαγωνισμού. Με βάση τα παραπάνω δεδομένα ο δήμος απευθύνεται στον κλάδο των επαγγελματιών του σχεδιασμού της χώρας προκειμένου ο πλούτος των ιδεών, η εμπειρία και οι γνώσεις τους να αποτελέσουν ένα πεδίο γόνιμου διαλόγου για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προκλήσεων, να εμπλουτίσουν, να ενδυναμώσουν τον χαρακτήρα των προγραμματιζόμενων παρεμβάσεων, καθώς και τις προσπάθειες συγκρότησης της ιδιαίτερης ταυτότητας του τόπου.
ΠΕΡΙΟΧΗ 1 – Η Μνήμη
Ο συγκεκριμένος τόπος αποτελεί σήμερα ένα ζωντανό κομμάτι μίας ιστορίας γεμάτη πολέμους, συγκρούσεις, προσφυγιά, διωγμούς και εκτελέσεις, και η ανάδειξη και ερμηνεία αυτής της πλούσιας ιστορίας στη σχεδιαστική προσέγγιση των συμμετεχόντων είναι το βασικό ζητούμενο του διαγωνισμού.Η διακριτή περιοχή 1 επισημαίνεται από την εμφατική παρουσία των δύο ιστορικών κτιρίων στρατωνισμού Α2 και Α3 του πρώην στρατοπέδου. Σε αυτήν την περιοχή οι διαγωνιζόμενοι καλούνται να οραματιστούν μία πλατεία η οποία επιδιώκει να συγκεράσει τον σύγχρονο αστικό χαρακτήρα με την ισχυρή συμβολικότητα ενός ιδιαίτερου τόπου μνήμης, παραπέμποντας τους επισκέπτες της σε μια ιστορία 110 χρόνων ζωής του πρώην στρατοπέδου, από τις παλαιότερες στρατιωτικές εγκαταστάσεις, την ιστορία του Γ’ Σώματος Στρατού, την Οθωμανική περίοδο, την περίοδο της Στρατιάς της Ανατολής, τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη ναζιστική κατοχή, την περίοδο του εμφυλίου και της δικτατορίας, έως και τις λιγότερο ταραγμένες περιόδους του.
ΠΕΡΙΟΧΗ 2 – Το Θέαμα
Πρόκειται για ένα ξέφωτο στο βόρειο τμήμα του Πάρκου και τοποθετείται στο εσωτερικό του πλέον πυκνοφυτεμένου τμήματός του, μακριά από τις μεγάλες οδικές αρτηρίες. Στην παρούσα φάση είναι ένας μεγάλος αδιαμόρφωτος χώρος ο οποίος θα φυτευτεί με πυκνή δενδροφύτευση στο πλαίσιο της Α’ φάσης αξιοποίησης προκειμένου να αποτελέσει συνέχεια του υφιστάμενου αλσυλλίου.Στο ιδιαίτερο ξέφωτο του αλσυλλίου ζητείται να σχεδιαστεί ένας διαφορετικός χώρος υπαίθριου κινηματογράφου και ζωντανών εκδηλώσεων μικρής κλίμακας. Οι διαγωνιζόμενοι θα πρέπει να επιδιώξουν εναλλακτικούς τρόπους καθισμάτων θέασης, στάσης, ανάπαυσης και συμμετοχής, προς τη σύνθεση μιας απελευθερωμένης υπαίθριας εμπειρίας θέασης. Στο σχεδιασμό του εν λόγω χώρου δύναται να συμπεριληφθούν διαμορφωμένοι σχηματισμοί του φυσικού εδάφους, αναστρέψιμες κατασκευές, και εφήμερες εγκαταστάσεις τεχνολογικής υποστήριξης. Για τις φυσικές διαμορφώσεις συνίσταται η χρήση αποκλειστικά υδατοπερατών υλικών ενώ για τις κατασκευές και οριοθετήσεις ζητείται η χρήση φυσικών υλικών καθώς και θα εκτιμηθεί η κατά το δυνατόν αποφυγή τοιχίων από οπλισμένο σκυρόδεμα και σχετικών σκληρών επιφανειών. Αναμένεται οι προτεινόμενες λύσεις να έχουν ως βασικό μέλημα να διαφυλάξουν και να ενισχύσουν το ιδιαίτερο ύφος και ακεραιότητα της υπάρχουσας φύτευσης καθώς και να λάβουν υπόψη τους την προτεινόμενη φύτευση της Α’ φάσης αξιοποίησης.
ΠΕΡΙΟΧΗ 3 – Η Περιπέτεια
Πρόκειται για μία περιοχή, η οποία βρίσκεται σε κομβικό σημείο, αναπτύσσεται στη νοτιοανατολική πλευρά του πρώην στρατοπέδου, με σχετικά έντονες υψομετρικές διαφορές και σε εγγύτητα με τρία κτίρια τα οποία πρόκειται να φιλοξενήσουν χρήσεις αναψυχής και δημιουργικής απασχόλησης καθώς και βοηθητικές χρήσεις εξυπηρέτησης κοινού. Από τους διαγωνιζόμενους ζητείται να οραματιστούν έναν τόπο δραστηριότητας που θα προκαλεί για συμμετοχή σε γεγονότα που ενεργοποιούν τη φαντασία, την εξερεύνηση και την ανακάλυψη, τόσο σε ατομικές όσο και σε ομαδικές δραστηριότητες επαφής με τη Φύση.Τα θέματα της εκπαιδευτικής, οπτικής και ακουστικής εξερεύνησης, του εναλλακτικού παιχνιδιού της αναρρίχησης, του λαβύρινθου, των φυσικών σχηματισμών/κατασκευών με διακριτική και ορθολογική χρήση του υδάτινου στοιχείου, είναι ορισμένα από τα πολλά θέματα που άπτονται της έννοιας της περιπέτειας και καλούνται οι διαγωνιζόμενοι να διερευνήσουν. Σημειώνεται ότι για τον τόπο περιπέτειας δεν προτείνεται κάποιο συγκεκριμένο κτιριολογικό πρόγραμμα αλλά δίνεται η δυνατότητα σχεδιασμού υπαίθριων κατασκευών οι οποίες υλοποιούνται σε κοινόχρηστο χώρο πρασίνου, όπως είναι τα δενδρόσπιτα και κιόσκια, ελαφριές κατασκευές ‘εναέριων’ διαδρομών, εφελκυόμενες κατασκευές στέγασης, και ότι άλλο θεωρηθεί ότι αντικατοπτρίζει τον προτεινόμενο χαρακτήρα της περιοχής. Ο τόπος περιπέτειας απευθύνεται σε μικρούς και μεγάλους, με την επιδίωξη να αποτελέσει προορισμό για όλες τις οικογένειες και τις δραστήριες παρέες όλων των κοινωνικών ομάδων.
