του Πέτρου Παπαναούμ* |
Οι σπάνιες γαίες αποτελούνται από δεκαεπτά χημικά στοιχεία – μέταλλα, τα οξείδια των οποίων παίρνουν μια γαιώδη μορφή. Για πολλά χρόνια τα υλικά αυτά ήταν δυσεύρετα και έτσι εξηγείται το όνομα που τους δόθηκε. Όμως στην εποχή μας μόνο σπάνιες δεν είναι οι… «σπάνιες γαίες» - τουλάχιστον οι περισσότερες από αυτές. Όμως, οι σπάνιες γαίες είναι και πολύτιμες, και θα γίνονται ακόμη πολυτιμότερες όσο εξελίσσεται η ανθρώπινη τεχνολογία.
Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας των ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών έφερε και μεγάλη ζήτηση των απαραίτητων σπάνιων γαιών. Από τις τηλεοράσεις τεχνολογίας LED μέχρι και τις ανεμογεννήτριες απαιτούνται στοιχεία σπάνιων γαιών.
Όταν λοιπόν μιλάμε για θέματα τεχνολογίας και ενέργειας, δεν μπορεί αυτό να μην συνδυαστεί και με την πολιτική και ακόμη περισσότερο με την οικονομία και την γεωστρατηγική των μεγάλων και ανεπτυγμένων Κρατών που διεκδικούν μερίδιο της αγοράς.
Μέχρι το πρόσφατο παρελθόν το πρόβλημα στην αγορά των σπάνιων γαιών ήταν ότι οι χώρες που κατείχαν την έρευνα και την τεχνολογία και άρα τη μεγάλη ζήτηση, δεν είχαν οι ίδιες τα κοιτάσματα που χρειάζονταν. Ως εκ τούτου αναγκάστηκαν να εισάγουν τεράστιες ποσότητες από το μέχρι πρότινος μονοπωλιακό σε παγκόσμιο επίπεδο σύστημα της Κίνας.
Ακόμη και σήμερα η Κίνα ελέγχει το 97% της παραγωγής σε κάποια από τα χημικά στοιχεία, ενώ στις ΗΠΑ το μοναδικό ορυχείο που κατείχε ηγετική θέση στην παγκόσμια παραγωγή σπάνιων γαιών στην Καλιφόρνια, έκλεισε το 2002.
Αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ, υπάρχει τεράστια ζήτηση στοιχείων σπάνιων γαιών. Παρακάτω παρουσιάζονται οι εφαρμογές που απαιτούν κάποια τέτοια στοιχεία:
- Καταλύτες αυτοκινήτων
- Τηλεοράσεις LED
- Smartphones (iPhone, iPad, Android, portable DVDs, Laptops)
- Κινητές συσκευές τηλεφώνων
- Μόνιμοι μαγνήτες και επαναφορτιζόμενες μπαταρίες για ηλεκτρικά/ υβριδικά αυτοκίνητα
- Ιατρικές συσκευές
- Στρατιωτικά αμυντικά συστήματα (συστήματα παρακολούθησης, αντιαεροπορικά κ.ά.)
- Διαστημόπλοια, Δορυφόροι
- Τηλεπικοινωνίες
Στο παρακάτω Πίνακα φαίνεται αναλυτικότερα η χρήση διάφορων Σπάνιων γαιών σε τεχνολογικές εφαρμογές και τη βιομηχανία, ενώ στην εικόνα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι περιοχές με τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών.
Όπως φαίνεται πολύ καθαρά στην παραπάνω εικόνα της παγκόσμιας παραγωγής, η Ευρώπη όχι απλά δεν διαθέτει κοιτάσματα για τις μεγάλες ανάγκες και τη ζήτηση που έχει, αλλά απέχει κατά πολύ και από τις χώρες – παραγωγούς.
Επίσης, η Κίνα εκμεταλλεύεται εδώ και χρόνια από τη μια μεριά την τεράστια δυναμική στην παραγωγή πολλών διαφορετικών στοιχείων και από την άλλη το εργασιακό καθεστώς της χώρας, ορίζοντας ουσιαστικά την παγκόσμια αγορά δημιουργώντας τα τελευταία χρόνια σημαντικές συγκρούσεις. Όσο μάλιστα εξελίσσονται οι τεχνολογίες των τηλεπικοινωνιών και των ηλεκτρονικών, τόσο η κόντρα και οι αντιδράσεις από ΗΠΑ και Ευρώπη θα φουντώνουν.
Η επόμενη ανερχόμενη δύναμη στην παραγωγή σπάνιων γαιών είναι η Βραζιλία η οποία έχει μεν μικρότερα κοιτάσματα από αυτά της Κίνας, αλλά η εκμετάλλευσή τους θα ξεκινήσει τώρα. Παρόλα αυτά η Κίνα θα έχει πάντα το πάνω χέρι χάρη στην μεγάλη ποικιλία σπάνιων γαιών που βρίσκονται πλούσια στην γη της. Ως εκ τούτου, ίσως οι σπάνιες γαίες να είναι ο χρυσός της εποχής μας…
* Ο Πέτρος Παπαναούμ είναι Διπλωματούχος Μηχανολόγος Μηχανικός και Ασφαλιστικός Σύμβουλος, εξειδικευμένος στην ασφάλιση επιχειρήσεων. Είναι στέλεχος της ERGON Σύμβουλοι Μηχανικοί. Επίσης, είναι Technical Supporter στην ερευνητική ομάδα Materials and Processes for Energy Applications Group
){kind=link}