Το αίθριο είναι η εσωτερική αυλή, που χαρακτηρίζεται ως το κενό έναντι του πλήρες, ο ελεύθερος χώρος εντός του κτηρίου. Δεν έχει συγκεκριμένο σχήμα και μορφή. Η σημασία του αιθρίου στην αρχιτεκτονική, έγκειται στη δημιουργία ενός δυναμικού εσωτερικού που επιτυγχάνει τις βέλτιστες εσωτερικές συνθήκες ηλιασμού και αερισμού.
Πρόκειται για μια τυπολογία στην αρχιτεκτονική σύνθεση που συναντά κανείς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Για παράδειγμα, στην αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική με τα εσωστρεφή κτήρια προς το Νότο, υπήρχε αίθριο κεντρικά των κατοικιών και ήταν το μοναδικό σημείο από όπου φωτίζονταν τα κλειστά δωμάτια. Το αίθριο εκεί, ταυτίζεται με την ιδιωτικότητα, την απομόνωση, σαν όριο-φράκτης προστασίας από το εξωτερικό. Η εσωτερική αυτή αυλή ήταν το βασικό δομικό στοιχείο της κάθε κατοικίας. Τις περισσότερες φορές συνοδευόταν και από το περιστύλιο-τη στοά, ως ένα μεταβατικό ημιυπαίθριο χώρο σύνδεσης αυλής – δωματίων.Αναπαράσταση σπιτιού στην αρχαία Αθήνα. Πηγή εικόνας: http://ebooks.edu.gr/Κατά τον ίδιο τρόπο, το ρωμαϊκό «atrium» των κατοικιών εμφανίζεται ως ένας μεγάλος ανοικτός χώρος που αν και περιβάλλεται από τοίχους, αφήνει τη διέλευση του φωτός και του αέρα από την οροφή. Λειτουργεί ως ο εστιακός πόλος της κατοικίας που μετατρέπει ένα κτήριο σε βιοκλιματικό, εφόσον επηρεάζει το μικροκλίμα της κατασκευής.
Atrium of the Villa San Marco in Stabiae, Italy. Πηγή εικόνας: https://www.ancient.eu/Σήμερα, τα «atria» – αίθρια- συνεχίζουν να παρέχουν ένα καταφύγιο μακριά από τους θορύβους της πολύβουης ζωής στην πόλη. Στη σύγχρονη αρχιτεκτονική, σχεδιάζονται κλειστά αίθρια δηλαδή ενδιάμεσοι χώροι που καλύπτονται με υαλοστάσιο στην οροφή. Τα στεγασμένα αίθρια συμβάλλουν στη δημιουργία καλύτερης διαβίωσης εφόσον προστατεύουν από τις καιρικές συνθήκες, βροχής και κρύου, και συνεπώς δημιουργούν πιο ευχάριστο και θερμικά άνετο χώρο.
Βιβλιοθήκη «Στέλιος Ιωάννου», Πανεπιστήμιο Κύπτου. Πηγή εικόνας: http://www.ucy.ac.cy/ Γύρω από τον υπαίθριο χώρο οργανώνονται οι επιμέρους λειτουργίες στις αναφορές όλων των εποχών, από το αρχαίο ελληνικό, ρωμαϊκό σπίτι μέχρι τις σύγχρονες κατασκευές 20ου και 21ου αι. Η περιμετρική αυτή διάταξη, θυμίζει την συνεύρεση γύρω από τη φωτιά, την ανάγκη κοινωνικότητας και συλλογικότητας. Η αυλή, ανέκαθεν, αποτελούσε το κύριο συνθετικό στοιχείο στην αρχιτεκτονική, αυτό που αποκαλούμε «δοχείο ζωής», καθώς μια αίσθηση ασφάλειας και ηρεμίας διαχέεται στο εσωτερικό, προσφέροντας ποιότητα στο χώρο, ταυτόχρονη άνεση και χαρά.
Sir Paul Hotel, Λεμεσός, Κύπρος. Πηγή εικόνας: https://www.checkincyprus.com/Το αίθριο, επιπρόσθετα, μεταφέρει το εξωτερικό περιβάλλον στο εσωτερικό, δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να παρακολουθούν την εξέλιξη της ζωής με το να αντιλαμβάνονται τις μεταβολές στη μέρα, φωτός και σκιάς, και τις μεταβολές στη φύση, βλάστησης και εποχών.
Optical Glass House, Hiroshima, Japan. Πηγή εικόνας: http://www.interiornotes.com/Ξεφεύγοντας από την κλίμακα του αιθρίου ως μια «εσωτερική πλατεία» , μπορούμε να αναγνώσουμε με τον ίδιο τρόπο το αίθριο ως μετάβαση μέσα στην πόλη. Για παράδειγμα, ένα πάρκο ή μια πλατεία, περίκλειστα από τη δόμηση της πόλης, δρουν σαν εσωτερικές αυλές, αίθρια στον αστικό ιστό.
Πλατεία Υψηλών Αλωνίων, Πάτρα. Πηγή εικόνας: https://www.patrasevents.gr/Το ίδιο, μπορούμε να υποστηρίξουμε και για τον ελεύθερο – ακάλυπτο χώρο των πολυκατοικιών, ένα κοινόχρηστο χώρο που διασφαλίζει διαμπερότητα στο εσωτερικό, ή ακόμα και για τις αλάνες, τα αδόμητα οικοδομικά τετράγωνα. Οπότε, με μια άλλη προσέγγιση μεγέθους, και λειτουργίας, γίνεται πόλος έλξης, πυρήνας συγκέντρωσης για το σύνολο των ανθρώπων. Επομένως, το αίθριο μπορεί να αποτελέσει μέρος του πολεοδομικού σχεδιασμού και του δημόσιου χώρου, όχι μόνο της ιδιωτικής κατοίκησης.
Πηγή εικόνας: https://www.zarpanews.gr/ Η σημασία του αιθρίου, λοιπόν, στην αρχιτεκτονική είναι αξιοσημείωτη εφόσον πρόκειται για ένα διαχρονικό στοιχείο στο σχεδιασμό που διαμορφώνει τόσο τον χαρακτήρα των χώρων, όσο και των ανθρώπων. Το αίθριο ενσωματώνει τη φύση μέσα στο κτισμένο περιβάλλον. Διασπώντας τη κτηριακή, κτισμένη μάζα, είτε από την κλίμακα της μονάδας–κατοικίας, είτε του συνόλου-πόλης, το αίθριο προσφέρει ένα σημείο γαλήνης, συνεύρεσης, κοινωνικότητας, δραστηριοποίησης, επαφής ανθρώπων και συνάμα επαφής με το περιβάλλον.
* MΙΚΑΕΛΑ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ Γεννήθηκε στην Κύπρο, και συγκεκριμένα στη Λεμεσό. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Σήμερα, εργάζεται ως αρχιτέκτονας μηχανικός.
