Οταν το 1973 ο οικονομολόγος Ερνστ Φρίντριχ Σουμάχερ εξέδωσε τη μελέτη υπό τον τίτλο «Small is Beautiful» (δηλαδή το μικρό είναι όμορφο) προφανώς στο μυαλό του δεν είχε ούτε τα περίπτερα, ούτε τα μίνι μάρκετ, ούτε τη συνολική κατηγορία των λεγόμενων «καταστημάτων ευκολίας» (κατά τον αγγλικό όρο convenience stores). Αλλωστε, τα μίνι μάρκετ τα προηγούμενα χρόνια βολικά μπορεί να ήταν, αλλά όμορφα σίγουρα δεν ήταν.
Τα τελευταία χρόνια, οι εξελίξεις στο λιανεμπόριο είναι ραγδαίες και αγγίζουν και τον κλάδο των καταστημάτων ευκολίας ή ευρύτερα της λεγόμενης μικρής λιανικής και όχι μόνον από άποψης βελτίωσης αισθητικής του χώρου.
Η μείωση του χρόνου που έχουν ή που θέλουν να διαθέσουν πλέον οι καταναλωτές για την πραγματοποίηση των αγορών τους από το σούπερ μάρκετ, η οικονομική κρίση, πρώτα σε παγκόσμιο επίπεδο και κατόπιν και στην Ελλάδα, η επιθυμία για μετακινήσεις μόνο σε κοντινές αποστάσεις και η αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών στις νεότερες γενιές έχουν πλέον καταστήσει τη μικρή λιανική «αντικείμενο του πόθου» για τις μεγάλες αλυσίδες σούπερ μάρκετ.
Ο συνολικός τζίρος των καταστημάτων ευκολίας υπολογίζεται σε περίπου 3,5 δισ. ευρώ και μόνο στην Αττική εκτιμάται σε περίπου 500 εκατ. ευρώ, ποσό διόλου ευκαταφρόνητο. Σύμφωνα δε με στοιχεία της Nielsen, το μερίδιο των καταστημάτων ευκολίας στον συνολικό τζίρο του λιανεμπορίου τροφίμων υπολογίζεται ότι το 2017 ήταν 16%.
Δεδομένου ότι την ίδια ώρα τα μικρά σούπερ μάρκετ, εμβαδού 100 έως 399 τ.μ. (οι λεγόμενες σουπερέτες στη γλώσσα του λιανεμπορίου), έχουν μερίδιο αγοράς περίπου στο 11%, γίνεται πολύ πιο εύκολα αντιληπτό για ποιο λόγο οι μεγάλες αλυσίδες διεκδικούν αυτό το συνολικό 27% του τζίρου. Κι αυτό, παρά το γεγονός, ότι από τους αριθμούς και μόνο φαινομενικά η μικρή λιανική είναι ένας κλάδος που φθίνει.
Πράγματι, λόγω της οικονομικής κρίσης που οδήγησε σε συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματος, ο αριθμός των καταστημάτων ευκολίας έχει μειωθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Nielsen, το 2017 ο αριθμός των καταστημάτων ευκολίας είχε υποχωρήσει σε 25.770 από 30.047 το 2008, μείωση δηλαδή κατά 14,23%. Την ίδια περίοδο μειώθηκε ακόμη περισσότερο ο αριθμός των περιπτέρων: από 9.837 το 2008, το 2017 έφτασαν να είναι 6.008. Μέσα δηλαδή σε μία δεκαετία είχαν χαθεί κάτι λιγότερο από 4.000 περίπτερα ή είχε μειωθεί ο αριθμός τους κατά 38,9%.
Η μείωση των λεγόμενων αυθόρμητων αγορών (τσίχλες, σνακ, σοκολάτες κ.ά.), το λαθρεμπόριο στα προϊόντα καπνού που οδήγησε τους καπνιστές σε προμήθεια τσιγάρων από μη νόμιμα σημεία πώλησης, η δραματική υποχώρηση της αγοράς εφημερίδων και περιοδικών έπληξε τις πωλήσεις της μικρής λιανικής, επιχειρήσεις ατομικές στην πλειονότητά τους, με συνέπεια πολλές να οδηγηθούν στο «λουκέτο».
Τότε, θα αναρωτηθεί εύλογα κάποιος, για ποιο λόγο οι μεγάλες αλυσίδες έχουν ήδη μπει ή θέλουν να εισέλθουν ακόμη πιο δυναμικά σε αυτόν τον χώρο; Η ζήτηση όχι μόνο για τα κλασικά προϊόντα που βρίσκει κάποιος σε ένα μίνι μάρκετ, αλλά και για πολλά άλλα διαφορετικά, καθώς και για επιπλέον υπηρεσίες που τα καταστήματα αυτά μπορούν να προσφέρουν, υπάρχει. Υπό την προϋπόθεση ότι αυτά είναι καθαρά, μοντέρνας αισθητικής και διαφοροποιούνται σε προϊόντα και υπηρεσίες.
Αυτός, άλλωστε, είναι βασικός λόγος για να θεωρούν οι μεγάλες αλυσίδες ότι στο τέλος της ημέρας «bigger is better» (μτφ. το μεγαλύτερο είναι καλύτερο), υπό την έννοια σε αυτή την περίπτωση ότι οι «μεγάλοι» του λιανεμπορίου είναι αυτοί που έχουν τα κεφάλαια και την τεχνογνωσία για να μετατρέψουν τα ψιλικατζίδικα της γειτονιάς σε convenience stores.
Οι νέοι δεν έχουν χρόνο και χρήμα για ψώνια στα υπερμάρκετ
Σύμφωνα με μελέτη που έχει πραγματοποιήσει το Ινστιτούτο Ερευνας Λιανεμπορίου και Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), η ελληνική οικογένεια υπολογίζεται ότι αγοράζει τρόφιμα 650 φορές τον χρόνο, ενώ ειδικά για την αγορά βασικών ειδών διατροφής και νοικοκυριού υπολογίζεται ότι ξοδεύει 170 ώρες τον χρόνο ή περίπου 7 ημέρες. Από αυτές τις 170 ώρες, τις 85 τις περνά στο σούπερ μάρκετ, χωρίς σε αυτές να συνυπολογίζονται όσες χρειάζεται για τις μετακινήσεις από και προς το κατάστημα. Και μπορεί τα προηγούμενα χρόνια η επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ –και ειδικά σε ένα υπερμάρκετ– να ήταν και μια μορφή διασκέδασης, τώρα όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει.
Από τη μελέτη του ΙΕΛΚΑ προκύπτει ότι τα ελληνικά νοικοκυριά προσπαθούν να μειώσουν αυτές τις 85 ώρες και επιλέγουν το πιο κοντινό κατάστημα (σε ποσοστό 69%), χρησιμοποιούν καλάθι και όχι καρότσι (σε ποσοστό 50%), επιλέγουν σε ποσοστό 40% να πληρώνουν σε ταμείο εξπρές ή σε ταμείο αυτοεξυπηρέτησης (self checkout), πηγαίνουν στο σούπερ μάρκετ όχι σε ώρες αιχμής (34%).
Η τάση αυτή δεν είναι ελληνική, αλλά παγκόσμια. Την περασμένη Τετάρτη ο νέος επικεφαλής της «ΑΒ Βασιλόπουλος» κ. Βασίλης Σταύρου επεσήμανε από το βήμα της ετήσιας γενικής συνέλευσης του ECR Ελλάδος (σύνδεσμος προμηθευτών και λιανεμπόρων) ότι τα πλέον πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι το 2018 στις ΗΠΑ οι καταναλωτές ξόδεψαν περισσότερα χρήματα σε εστιατόρια και μπαρ από αυτά που δαπάνησαν στο σούπερ μάρκετ.
Ο χρόνος, λοιπόν, είναι περισσότερο ίσως από ποτέ χρήμα, πολυτέλεια, όπως είπε χαρακτηριστικά ο κ. Σταύρου. Και οι μεγαλύτερες γενιές μπορεί να θέλουν, αλλά δεν μπορούν λόγω υποχρεώσεων ή οικονομικών δυσκολιών να τον ξοδέψουν περιδιαβαίνοντας τους διαδρόμους των σούπερ μάρκετ, οι δε νεότερες γενιές, ακόμη και να μπορούν, δεν θέλουν να περνούν την ώρα τους μπροστά από ένα ράφι με μακαρόνια και χαρτιά υγείας.
Το γεγονός, λοιπόν, ότι τα καταστήματα ευκολίας βρίσκονται εντός του αστικού ιστού αποτελεί το μεγαλύτερο ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα. Συνήθως, πάντα, υπάρχει ένα σε κοντινή απόσταση, προσβάσιμο με τα πόδια. Ανάλογης σημασίας πλεονέκτημα είναι και το ευέλικτο ωράριο.
Τα καταστήματα αυτά δεν έχουν περιορισμούς στη λειτουργία τους και επιτρέπεται να είναι ανοιχτά ακόμη και τη νύχτα, όπως επίσης και τις Κυριακές. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, θεωρούνται από πολλούς ο «δούρειος ίππος» των μεγάλων λιανεμπορικών αλυσίδων για την πλήρη απελευθέρωση του ωραρίου λειτουργίας.
Τρίτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, το οποίο έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια, είναι ότι στα καταστήματα ευκολίας ο καταναλωτής μπορεί να δοκιμάσει προϊόντα μικρών προμηθευτών. Οι τελευταίοι, καθώς ο δρόμος για το ράφι του μεγάλου σούπερ μάρκετ είναι συνήθως δύσκολος και ακριβός, τοποθετούν τα προϊόντα τους –εν είδει δοκιμής– στη μικρή λιανική. Πλέον, κάποια σήματα πωλούνται αποκλειστικά στα σημεία αυτά (π.χ. γνωστό ενεργειακό ποτό, μπάρες δημητριακών κ.ά.), καθιστώντας το μίνι μάρκετ προορισμό για συγκεκριμένες αγορές.
Οι συνεργασίες με τα πρατήρια καυσίμων και οι προσδοκίες από την ηλεκτροκίνηση
Ενας από τους πλέον γνωστούς τρόπους στην Ελλάδα για να εισέλθουν οι μεγάλες αλυσίδες στην κατηγορία του convenience store ήταν μέσω της συνεργασίας τους με εταιρείες εμπορίας πετρελαιοειδών. Από τα συνολικά 71 καταστήματα ΑΒ Shop & Go που έχει αναπτύξει η «ΑΒ Βασιλόπουλος», τα 44 λειτουργούν σε πρατήρια καυσίμων Shell.
Η θυγατρική της ΕΚΟ «Καλυψώ» προχώρησε από το 2014 σε συνεργασία με τη βορειοελλαδίτικη αλυσίδα σούπερ μάρκετ «Μασούτης» στη δημιουργία των Express Market εντός των πρατηρίων της ΕΚΟ, με τον αριθμό των καταστημάτων που συστεγάζονται με πρατήρια καυσίμων να ανέρχεται σε 30. Η ΕΚΟ έχει ανάλογη συνεργασία και με την «ΟΚ! Anytime Markets A.E.», αλυσίδα με πλούσια εμπειρία στην κατηγορία των καταστημάτων ευκολίας. Το επόμενο διάστημα δεν αποκλείεται να ανακοινωθεί νέα συνεργασία ανάμεσα στους βενζινοπώλες και σε λιανεμπορική αλυσίδα για την ανάπτυξη καταστημάτων ευκολίας εντός πρατηρίων καυσίμων.
Σύμφωνα με ειδικούς αναλυτές της αγοράς, η τάση της συγκατοίκησης της μικρής λιανικής με τα πρατήρια καυσίμων θα επεκταθεί περαιτέρω σε παγκόσμιο επίπεδο και δεν θα περιορίζεται σε αγορές που κάνει κάποιος π.χ. νερού ή ενός σνακ για τον δρόμο.
Οπως επισημάνθηκε πρόσφατα σε συνέδριο για τα καταστήματα ευκολίας (σ.σ. διοργανώθηκε από την Boussias Communications) η επικράτηση τα επόμενα χρόνια της ηλεκτροκίνησης στα αυτοκίνητα θα δημιουργήσει την ακόλουθη ανάγκη: την ώρα που θα φορτίζει ένα αυτοκίνητο στους σταθμούς φόρτισης που θα μοιάζουν έως ένα βαθμό με τα σημερινά πρατήρια καυσίμων, ο οδηγός - καταναλωτής θα μπορεί να αξιοποιήσει αυτή την ώρα για να κάνει τις αγορές τους σε βασικά είδη διατροφής και νοικοκυριού. Και αυτό διότι ακόμη και εάν μειωθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια ο χρόνος που απαιτείται για τη φόρτιση του αυτοκινήτου, εκτιμάται ότι δεν μπορεί να μειωθεί κάτω από τα 15 λεπτά.
Εάν επιστρέψουμε στο παρόν, θα δούμε ότι πέρα από τα πρατήρια καυσίμων οι μεγάλες αλυσίδες έχουν αναπτύξει και αλλού καταστήματα ευκολίας. Η «ΑΒ Βασιλόπουλος» έχει 21 «ΑΒ City» και 27 ακόμη «ΑΒ Shop & Go». Η ΑΝΕΔΗK «Κρητικός» αναπτύσσει στις γειτονιές των αστικών κέντρων τα καταστήματα με το σήμα «Κρητικός Top Market» (μέσω δικαιόχρησης), ενώ πιο επιφυλακτική σε αυτόν τον τομέα είναι ακόμη η Metro ΑΕΒΕ. Διαθέτει δύο καταστήματα ευκολίας, ένα στα Ιλίσια και ένα στη Θεσσαλονίκη. Η «Σκλαβενίτης» διαθέτει μικρά καταστήματα, τα Fresh Market με έμφαση στα νωπά προϊόντα.
Λίγα, πάντως, από τα παραπάνω καταστήματα αντιστοιχούν σε convenience stores με την έννοια του διευρυμένου ωραρίου λειτουργίας. Από πλευράς αλυσίδων, αυτό ισχύει καθολικά, δηλαδή για όλο το δίκτυο, μόνο στην περίπτωση της «ΟΚ! Anytime Markets A.E.», της οποίας τα 103 καταστήματα λειτουργούν καθημερινά έως τις 11 το βράδυ, ακόμη και τις Κυριακές.
Ταυτόχρονα έχουν αναπτυχθεί αλυσίδες που λειτουργούν κυρίως με τη μέθοδο του franchising, οι οποίες δραστηριοποιούνται αποκλειστικά στην κατηγορία των καταστημάτων ευκολίας. Τέτοιες είναι για παράδειγμα η «Kiosky’s One Stop All» (19 καταστήματα), όπου μάλιστα διαθέτει και έτοιμο καφέ, καθώς και μικρογεύματα (σφολιατοειδή, σάντουιτς κλπ.). To μοντέλο που συνδυάζει εστίαση, καφέ και μικρή λιανική αναπτύσσει στη Βόρεια Ελλάδα από το 2003 με πάνω από 30 σημεία η Today Group με τα καταστήματα Today’s Delicious Stores. Αλυσίδα καφεπαντοπωλείου είναι και η «Γρήγορα» που αναπτύχθηκε επίσης στη Βόρεια Ελλάδα πριν από δύο χρόνια, όπως και η «Υes Stores».
Αγορές με λίστα
Μία εβδομάδα για την αγορά των βασικών ειδών διατροφής και νοικοκυριού υπολογίζεται ότι ξοδεύει κάθε χρόνο η ελληνική οικογένεια. Μόνο που τώρα που μειώθηκαν τα χρήματα, η βόλτα στο σούπερ μάρκετ δεν σημαίνει υπερχειλισμένα καρότσια και δαπάνες για προϊόντα που δεν περιλαμβάνονται στη λίστα αγορών.
Λιγότερα τετραγωνικά
Με ετήσιο ρυθμό 5% αναπτύσσονται τα καταστήματα ευκολίας στην Ευρώπη. Τα επόμενα χρόνια αναμένεται επιτάχυνση της ανάπτυξής τους με τον ετήσιο ρυθμό να φτάνει το 7% έως το 2025. Η ενίσχυση των καταστημάτων ευκολίας αναμένεται να οδηγήσει σε μείωση του μέσου μεγέθους των σούπερ μάρκετ κατά 35% την προσεχή δεκαετία.
Πρώτη η Βρετανία
Ο «παράδεισος» του convenience store στην Ευρώπη θεωρείται το Ηνωμένο Βασίλειο. Το μερίδιό τους το 2016 στον τζίρο του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων ανήλθε σε 21,1% και ο συνολικός τζίρος τους υπολογίζεται σε 40,1 δισ. στερλίνες. Μέχρι το 2023 εκτιμάται ότι ο συνολικός τζίρος θα φτάσει τα 47,2 δισ. στερλίνες.
kathimerini.gr
Όλες οι σημαντικές εξελίξεις στο e-mail σου από το ERGON blog!
