Το 2006 ήταν η τελευταία χρονιά που η FED των ΗΠΑ αύξησε το βασικό της επιτόκιο. Έκτοτε είχαμε συνεχείς μειώσεις και μία μακρά σταθεροποίηση σε επίπεδα που βρίσκονται κοντά στο μηδέν. Φαίνεται ότι τώρα ήρθε η ώρα της αύξησής τους.
Γενικά αναμένεται ότι η αύξηση θα είναι αργή και σταδιακή χωρίς να υπάρχουν εκτιμήσεις για ένα σταθερό ανοδικό πρότυπο. Δεν αποκλείεται δηλαδή να μην είναι μακροβίωτη μία συνεχής διαδικασία αυξήσεων.
Υποστηρίζεται ότι η αύξηση επιβάλλεται διότι υπάρχουν ενδείξεις ότι το ποσοστό ανεργίας στις ΗΠΑ ήδη βρίσκεται σε επίπεδο τέτοιο (natural rate) που ενδέχεται να αρχίζει να ασκεί πιέσεις στον πληθωρισμό παρόλο που υπάρχει επίσης η άποψη ότι αυτό δε θα συμβεί για σημαντικό διάστημα (hysteresis hypothesis). Η πραγματικότητα πάντως τείνει να υποστηρίζει την άποψη αυτή δεδομένου ότι και οι προβλέψεις για το 2016 αναμένουν χαμηλές πληθωριστικές πιέσεις.
Την περίοδο αυτή το γενικό παγκόσμιο περιβάλλον χαρακτηρίζεται από ορισμένα χαρακτηριστικά:
α) Οι ανεπτυγμένες οικονομίες διέρχονται μία μεσομακροπρόθεσμη περίοδο γενικότερης χαμηλής μεγέθυνσης (και χαμηλού πληθωρισμού), με χαμηλές αποδόσεις επενδύσεων κεφαλαίου. Οι οικονομίες βρίσκονται στο χαμηλό σημείο του μακροχρόνιου οικονομικού κύκλου. Ενδεχομένως στο μεσοπρόθεσμο ορίζοντα να κινηθούν προς την ανοδική φάση. Ενδεχομένως όμως να παραμείνουν σε στάσιμα επίπεδα για μακρύ χρονικό διάστημα.
β) Βραχυχρονίως βρισκόμαστε στα πλαίσια μίας κυκλικής αυξητικής μεταβολής της παγκόσμιας οικονομίας. Η ζήτηση όμως δεν έχει δυναμισμό. Το φαινόμενο μπορεί να σχετίζεται με μία σειρά από παράγοντες μεταξύ των οποίων ως σημαντικότερη θεωρείται η γενικευμένη απομόχλευση του χρηματοδοτικού και μη χρημαδοτικού τομέα η οποία διατηρεί υφεσιακές επιδράσεις και η ύπαρξη ισχυρών εξωτερικών πλεονασμάτων σε ορισμένες μεγάλες οικονομίες όπως είναι η Κινεζική και η Ευρωπαϊκή (Γερμανία) που ασκούν υφεσιακή επίδραση στην παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα.
γ) Φαίνεται ότι η προσγείωση της Κινεζικής οικονομίας θα είναι περισσότερο ανώμαλη από ότι αρχικά αναμενόταν.
δ) Είμαστε σε μία περίοδο εφαρμογής έστω και χαλαρότερων περιοριστικών πολιτικών (austerity) σε σημαντικές οικονομίες όπως είναι η Ευρωζώνη.
ε) Υπάρχει διαφορά φάσεως στη νομισματική πολιτική των ΗΠΑ και της Ευρωζώνης που θα επηρεάσει και τη μεταξύ τους ισοτιμία.
στ) Παρατηρείται αυξανόμενη ανισοκατανομή εισοδήματος και του πλούτου η οποία θα δεχτεί περαιτέρω αρνητικές επιδράσεις από την προβλεπόμενη αύξηση των επιτοκίων. Εγκαθιδρύεται πλέον η αντίληψη ότι η παρατηρούμενη αυξανόμενη ανισοκατανομή επιδρά αρνητικά στους ρυθμούς μεγέθυνσης.
ζ) Οι αναπτυσσόμενες χώρες και ιδιαίτερα οι μεγάλες οικονομίες με σημαντική εξάρτηση από εξωτερικές εισροές (π.χ. Τουρκία, Βραζιλία κ.α.) θα βρεθούν σ’ ένα αρνητικό περιβάλλον.
Παρόλα αυτά η προβλεπόμενη αύξηση των επιτοκίων θα δημιουργήσει ορισμένες προϋποθέσεις ομαλοποίησης εφαρμογής των νομισματικών πολιτικών (no zero lower bound) και συνθήκες επιστροφής στην κερδοφορία στο τραπεζικό σύστημα. Έτσι, τα «γεράκια» που συνδέονται με το τραπεζικό σύστημα έχουν μία πολύ καλή αφετηρία για να πιέσουν προς την κατεύθυνση της αύξησης των επιτοκίων.
Όμως έχει αποκτήσει η οικονομία των ΗΠΑ τόσο ισχυρή δυναμική που θα μπορούσε να γεννήσει πληθωριστικές πιέσεις; Μήπως βρισκόμαστε κοντά σε ένα νέο «1937» όπου η πρόωρη περιοριστική αντίδραση των αμερικανικών νομισματικών αρχών έριξε την ασθμαίνουσα να εξέλθει από τη μεγάλη ύφεση του 1929 Αμερικανική οικονομία, ξανά σε ύφεση; Στο χρονικό σημείο που βρισκόμαστε είναι αρκετά αμφίβολο για να έχουμε βέβαια συμπεράσματα. Έτσι δικαιολογημένα δημιουργείται η εντύπωση ότι η δεύτερη ισχυρή εντολή που έχει η FED, της επίτευξης και διατήρησης δηλαδή της πλήρους απασχόλησης φαίνεται να περνά σε δεύτερη μοίρα.
Η Ελληνική οικονομία βρίσκεται εντός μνημονίου και συνεπώς δεν επηρεάζεται άμεσα από την επικείμενη άνοδο παρόλο που θα δυσκολέψει τις προσπάθειες του ιδιωτικού τομέα να ανακτήσει τη δανειοληπτική του ικανότητα. Μάλιστα η σε γενικές γραμμές ομαλή εκτέλεση του προγράμματος οδηγεί σε μία βελτίωση της δανειοληπτικής αξιοπιστίας της Ελληνικής οικονομίας (upgrading) και στη δημιουργία προϋποθέσεων για επιστροφή στις αγορές κεφαλαίων (όπως τον Μάιο του 2014, έξοδος υπό επίβλεψη) στο β΄ εξάμηνο του 2016.
Ταυτοχρόνως στη γειτονιά μας θα αναμείνουμε επιβάρυνση της δανειοληπτικής ικανότητας της Τουρκίας (downgrading). Αυτό ίσως κάνει σε κάποιο βαθμό το εξωτερικό σκηνικό λίγο πιο περίπλοκο τη στιγμή που είναι ήδη εξαιρετικά επιβαρυμένο.