Τη στιγμή που η τάση στην Ευρώπη στρέφεται προς τα μικρά, εναλλακτικά βιβλιοπωλεία μία ελληνική αλυσίδα φιγουράρει ανάμεσα στις πιο επιτυχημένες αλυσίδες βιβλιοπωλείων στην Ευρώπη. Η Μαρίνα Αθηναίου συζητά το γιατί με την Νικολέττα Παπασωτηρίου.
Μαρίνα Αθηναίου: Πώς προέκυψε η αρχική ιδέα και πότε η απόφαση για το άνοιγμα του πρώτου βιβλιοπωλείου από τους γονείς σας;
Νικολέττα Παπασωτηρίου: Οι γονείς μου Γιώργος και Αλεξάνδρα Παπασωτηρίου ήταν άνθρωποι δραστήριοι και ανήσυχοι. Την εποχή εκείνη ο πατέρας μου, διορισμένος καθηγητής Ηλεκτρολογίας στα ΤΕΙ Πειραιά, έβλεπε ότι τα συγγράματα των συνάδελφων του, διακινούνταν σε διάφορα διάσπαρτα βιβλιοπωλεία, κυρίως στη περιοχή των Εξαρχείων. Αποφάσισε λοιπόν ότι θα ήταν χρήσιμο ένα βιβλιοπωλείο που θα πουλούσε συγκεντρωμένα όλα τα συγγράμματα και τα τεχνικά βιβλία και επέλεξε σαν σημείο την οδό Στουρνάρη και λόγω της εγγύτητας της με το Πολυτεχνείο. Σε μια εποχή που το Δημόσιο αποτελούσε την ύψιστη εξασφάλιση εγκατέλειψε την θέση του για να πραγματοποιήσει μαζί με την μητέρα μου, το κοινό τους όραμα για ένα εξειδικευμένο και πλήρως ενημερωμένο βιβλιοπωλείο. Το πρώτο μας κατάστημα άνοιξε το 1981 και ήταν μόλις 25 τετραγωνικά μέτρα. Είχε επιστημονικά, οικονομικά, τεχνικά βιβλία και βιβλία για αρχιτεκτονική. Στην πορεία, με το άνοιγμα της επιχείρησης και την επέκταση της διευρύναμε τη γκάμα.
ΜΑ: Από το πρώτο μαγαζάκι 25 τετραγωνικών στην οδό Στουρνάρη γεννήθηκε σιγά-σιγά μια από τις πιο πετυχημένες αλυσίδες βιβλιοπωλείων στην Ευρώπη. Ποιοι ήταν οι σημαντικότεροι σταθμοί σε αυτήν την εξελικτική πορεία;
ΝΠ: Αρχικά, όπως προανέφερα, ήμασταν ένα εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο στον τομέα της αρχιτεκτονικής και των θετικών επιστημών. Υπήρχαν επιστημονικά βιβλία, τεχνικές εκδόσεις, πανεπιστημιακά συγγράμματα και εξειδικευμένα περιοδικά, που τα έβρισκε κανείς, μόνο σε εμάς. Αυτό δημιούργησε ένα κύκλο αποκλειστικών, θα έλεγα φανατικών πελατών, που απαρτίζονταν από επιστήμονες, καθηγητές του ΕΜΠ, επαγγελματίες στο χώρο των τεχνικών επαγγελμάτων και βέβαια φοιτητές. Λόγω της εξειδίκευσης μας λαμβάναμε πρώτοι την πληροφόρηση για τις νέες τάσεις και τεχνολογίες και ήμασταν οι πρώτοι που βάλαμε στο βιβλιοπωλείο προϊόντα τεχνολογίας, pc software και pc games, καινοτομία για την εποχή. Η διαρκώς αυξανόμενη γκάμα σε εξειδικευμένους τίτλους και προϊόντα και η αύξηση του πελατολογίου, μας οδήγησε στο άνοιγμα του δεύτερου καταστήματος, στον ίδιο δρόμο στην οδό Στουρνάρη, αριθμός 35, 1000 τετραγωνικά. Αυτό σηματοδότησε και την αρχή της επέκτασης και της δημιουργίας της αλυσίδας Παπασωτηρίου. Μετά το όνομα Παπασωτηρίου είχε αρχίσει να γίνεται πολύ γνωστό και έτσι ξεκίνησαν κάποιοι επιχειρηματίες από την επαρχία να επενδύουν στο όνομά μας και να ανοίγουν καταστήματα franchise και αυτό βοήθησε στο να επεκταθεί η αλυσίδα με έναν πιο γρήγορο τρόπο. Τέλος το 2008 που άλλαξε τελείως το τοπίο των επιστημονικών συγγραμμάτων, τα οποία σε μεγάλο βαθμό έγιναν ηλεκτρονικά και διαθέσιμα online, εμείς αποφασίσαμε να διευρύνουμε τη γκάμα των βιβλίων, εντάσσοντας στους τομείς μας λογοτεχνία, ποίηση, φιλοσοφία, δοκίμια.
ΜΑ: Στην τελευταία έκθεση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, το 40,7% δηλώνει πως δεν έχει διαβάσει ούτε ένα βιβλίο το τελευταίο έτος, ενώ οι συστηματικοί αναγνώστες (περισσότερα από 10 βιβλία σε 12 μήνες) μειώνονται (από 8.6% σε 8.1%). Μοιάζει σχεδόν οξύμωρο το γεγονός ότι μια επιτυχημένη επιχείρηση στην Ελλάδα σήμερα μπορεί να βασιστεί στο βιβλίο. Τι έχετε να πείτε σχετικά με αυτό;
ΝΠ: Και εμείς είχαμε απογοητευτεί από αυτά τα ποσοστά. Είχαμε διαβάσει την έρευνα του ΕΚΕΒΙ του 2009 που έλεγε ότι το αναγνωστικό κοινό στην Ελλάδα φτάνει μόλις το 13% που είναι πάρα πολύ χαμηλό ποσοστό σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτός είναι και ο λόγος που εδώ και καιρό διευρύναμε τη γκάμα των ειδών και των υπηρεσιών που προσφέρουμε. Για παράδειγμα έχουμε όλων των ειδών τα εισιτήρια θεαμάτων. Λόγω των κεντρικών σημείων πώλησης είναι πολύ εξυπηρετικό για κάποιον που ψάχνει εισιτήρια για το Φεστιβάλ Αθηνών ή μια συναυλία της Monika να έρθει να τα πάρει από εδώ. Μπορείτε να κλείσετε επίσης, τα αεροπορικά και τα ακτοπλοϊκά σας εισιτήρια μέσω ημών.
ΜΑ: Σήμερα υπάρχουν 22 καταστήματα Παπασωτηρίου σε Αθήνα, Λάρισα, Βόλο, Σαντορίνη και πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας, μέσα σε πολυκαταστήματα, εμπορικά κέντρα, μουσεία, αεροδρόμια. Τη στιγμή που η τάση στην Ευρώπη στρέφεται στα μικρά εναλλακτικά βιβλιοπωλεία και την άμεση επαφή των πελατών με τον βιβλιοπώλη, τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σας, κάνει τα καταστήματα αυτά να συμπεριλαμβάνονται στους πρώτους προορισμούς για το βιβλίο στη χώρα μας;
ΝΠ: Ναι έχουμε shop in a shop στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, είμαστε στο Mall, στο Golden Hall και στο MacArthurGlen με ένα εκπτωτικό κατάστημα. Παρόλο που τα τελευταία χρόνια διευρυνθήκαμε, δεν είμαστε απρόσωποι. Ναι μεν είμαστε μια μεσαία, ας πούμε, αλυσίδα αλλά έχουμε πελάτες τακτικούς που ξέρουν τους συναδέλφους με το μικρό τους όνομα. Συγκεκριμένα, η υπεύθυνη του καταστήματος στην Κηφισιά έχει πάρα πολλούς φανατικούς πελάτες και κάποιος καθηγητής από την Κρήτη που είναι χρόνια πελάτης μας θέλει να τον εξυπηρετεί μόνο η Πωλίνα. Δίνουμε μεγάλη έμφαση στο ανθρώπινο μας πρόσωπο. Πάντοτε το προσέχαμε αυτό. Δεν είχαμε, δηλαδή, ποτέ την αλυσίδα με όλα τα bricks and mortars που έχουν οι εταιρείες του εξωτερικού.
ΜΑ: Να αναφέρουμε ότι το 1997 ανοίγετε το πρώτο ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο και όπως ήταν επόμενο, γίνεστε το παράδειγμα για εκατοντάδες άλλες ελληνικές επιχειρήσεις. Πώς προέκυψε η πρωτοβουλία αυτή;
ΝΠ: Η πρωτοβουλία προέκυψε γιατί πάντα ήμασταν υπέρ της καινοτομίας. Οι γονείς μου είδαν ότι διαφάνηκε αυτή η πρώτη τάση για το internet και μιας και είχαμε αυτό το επιστημονικό προφίλ, ήταν επόμενο να κάνουμε avant-garde πράγματα. Σε συνεργασία με έναν πολύ καλό προγραμματιστή αποφασίσαμε να κάνουμε το πρώτο μας online shop που ήταν και το πρώτο ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο στην Ελλάδα. Είχε τεράστια ανταπόκριση εξ αρχής και μετά λόγω του ότι οι τεχνολογίες αλλάζουν συνέχεια, αποφασίσαμε να προχωρήσαμε σε μία εκ βαθέων ανανέωση του eshop. Έτσι, εδώ και ενάμιση χρόνο έχουμε πια το νέο μας, περισσότερο user friendly e-shop.
ΜΑ: Το βιβλιοπωλείο λειτουργεί και ως «concept store» συμπεριλαμβάνοντας στα προϊόντα του επιλεγμένα είδη γαστρονομίας από την εταιρεία Ergon, αλλά και αντικείμενα που πωλούνται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, πρακτική που μας θυμίζει άλλα αξιόλογα βιβλιοπωλεία του εξωτερικού όπως το Cook & Book στις Βρυξέλλες. Πόσο αυξάνει τη δυναμική των καταστημάτων αυτή η προοπτική;
ΝΠ: Πιστεύω ότι αυξάνει κατά πολύ τη δυναμική των καταστημάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι τα concepts stores έχουν μεγάλη επιτυχία στο εξωτερικό. Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να γνωρίζουν οι πελάτες, ότι έχουν μία ευρεία γκάμα επιλογών συχνά αποκλειστικών χωρίς να είναι απαραιτήτως ακριβά. Τα προϊόντα από το ΜΟΜΑ είναι διάσημα και θα έλεγε κανείς ότι ταιριάζουν σε βιβλιοπωλείο όπως για παράδειγμα και τα αντίγραφα μουσείων από το Αrtpoint Papasotiriou, αλλά οι πελάτες μας, με έκπληξη είδαν στα καταστήματα μας και τα υψηλής ποιότητας προϊόντα γαστρονομίας της εταιρείας Ergon, που δεν περίμεναν να τα βρουν σε βιβλιοπωλείο. Έτσι οι πελάτες που γνωρίζουν, έρχονται και επανέρχονται γιατί ξέρουν ότι θα βρουν και άλλα είδη πέρα από βιβλία ενώ οι νέοι πελάτες που μπαίνουν να αγοράσουν ένα εισιτήριο ή ένα βιβλίο, βλέπουν και αυτή την προοπτική.
ΜΑ: Γενικότερα λειτουργείτε και σαν φορέας πολιτισμού με παρουσιάσεις βιβλίων, εκθέσεις έργων τέχνης, εκδηλώσεις, ημερίδες κ.ά. Μιλήστε μας λιγάκι για αυτό.
ΝΠ: Τα βιβλιοπωλεία αποτελούν φορείς γνώσεις και πρέπει να αποτελούν και φορείς πολιτισμού. Είμαστε επιλεκτικοί και αποφασίζουμε με υψηλά κριτήρια για τις εκδηλώσεις που φιλοξενούμε στα βιβλιοπωλεία μας, αλλά παράλληλα είμαστε και ανοικτοί στην πολυπλοκότητα και τις επιθυμίες των πελατών μας έτσι, μπορεί την ίδια εβδομάδα να έχουμε εκδήλωση για την αειφόρο ανάπτυξη και το περιβάλλον, με ομιλητές καθηγητές του ΕΜΠ και την επομένη να ανταλλάσσουμε μυστικά για το καλύτερο ριζότο παρουσιάζοντας ένα βιβλίο μαγειρικής.
ΜΑ: Μην ξεχνάμε βέβαια ότι το εσωτερικό του καταστήματος στην οδό Πανεπιστημίου, όπου βρισκόμαστε σήμερα, κατάφερε να κεντρίσει το ενδιαφέρον των εκδόσεων Braun που το κατέταξαν ανάμεσα στα 49 καλύτερα βιβλιοπωλεία στην Ευρώπη, δίπλα σε βιβλιοπωλεία όπως το Shakespeare and Company του Παρισιού και το Prologue της Σιγκαπούρης. Ποιοι ήταν οι λόγοι που σας επέλεξαν;
ΝΠ: Ήταν μια μεγάλη διάκριση για εμάς αυτή. Οι εκδόσεις Βraun, διάσημες για τα βιβλία αρχιτεκτονικής και τέχνης, διαθέτουν μια ομάδα αρχιτεκτόνων και φωτογράφων, η οποία για τις ανάγκες της συγκεκριμένης έκδοσης γύριζε τα βιβλιοπωλεία του κόσμου. Έτσι μια μέρα μας ήρθε ένα email που μας έλεγε πως μας έχουν επιλέξει. Εκείνοι επιλέγουν με βάση διάφορα στοιχεία, όπως τη γκάμα των βιβλίων(πχ αγγλική λογοτεχνία), την αρχιτεκτονική του καταστήματος κα. Φαντάζομαι πως προφανώς τους εντυπωσίασε και το αντίγραφο του έργου του Raphael, η Σχολή των Αθηνών.
ΜΑ: Δεν μπορεί παρά να μην υπάρχει κλειδί πασπαρτού για την επιτυχία. Θα μπορούσε ίσως να είναι η προσήλωση στο διαφορετικό, το καινούριο ή ο χαμαιλεοντισμός. Όμως, ποιο είναι πραγματικά για εσάς το κλειδί της επιτυχίας;
ΝΠ: Είναι συνδυασμός δύο πραγμάτων. Το καινούριο μαζί με το διαφορετικό είναι αυτό που θα δώσει την ώθηση προς τα εμπρός, που δεν θα σε αφήσει να γεράσεις σαν επιχείρηση, είναι το καύσιμο για να εκτοξευθείς. Χρειάζεσαι όμως και μία βάση, να πατάς σταθερά στα πόδια σου, να αφουγκράζεσαι και να αναλύεις τις συνθήκες και τις τάσεις της αγοράς, να διορθώνεις τα λάθη σου και να προσαρμόζεσαι, τότε έχεις ένα γερό όχημα για να πραγματοποιήσεις το ταξίδι προς την επιτυχία.
ΜΑ: Αν έπρεπε να διαλέξετε ένα βιβλίο για να προτείνετε στους αναγνώστες μας, ποιό θα ήταν αυτό;
ΝΠ: Θα διάλεγα το «50 μοντέλα επιτυχίας», των δικών μας εκδόσεων, γιατί περιέχει τα πιο διάσημα μοντέλα επιχειρηματικότητας τα οποία πέρα από την εφαρμογή τους σε επιχειρήσεις αναφέρονται και στην καθημερινή ζωή.